"Ο μονάρχης των σκιών" του Javier Cerkas

Δεν υπάρχει τραύμα μεγαλύτερο σε μια κοινωνία από αυτό του εμφυλίου πολέμου... Εκτός της αγριότητας που έτσι κι αλλιώς χαρακτηρίζει ένα πόλεμο, ο άνθρωπος βιώνει την παράδοξη κι επώδυνη πραγματικότητα της αγριότητας μεταξύ γειτόνων, συγγενών, παιδικών φίλων, από μόνο του κάτι δύσκολο να το δεχτεί το μυαλό, ακόμα χειρότερο όμως είναι το μετά από τον πόλεμο, όταν η κοινωνία έχει χωριστεί σε νικητές και ηττημένους που πρέπει να ζήσουν μαζί και πάλι... Είναι χειρότερο διότι κρατάει για χρόνια και χρόνια κι όλοι νικητές και ηττημένοι πρέπει να μάθουν να ζουν με τις αναμνήσεις τους, την οργή τους και την θλίψη τους...

Όπως και στους "Στρατιώτες της Σαλαμίνας" έτσι κι εδώ στο "Ο μονάρχης των σκιών" ο Javier Cerkas απομονώνει ένα περιστατικό του Ισπανικού Εμφυλίου για να πει μια ιστορία, μια ιστορία που και σε αυτό το βιβλίο προσπαθεί να ξορκίσει τα φαντάσματα που προκάλεσε ο εμφύλιος σπαραγμός... Η ιστορία αφορά ένα συγγενικό του πρόσωπο, τον Μανουέλ Μένα, μέλος της Ισπανικής Φάλαγγας που πολέμησε και σκοτώθηκε στην μάχη του Έβρου με τα στρατεύματα το Φράνκο... Ο Cerkas, που ανήκει στην Ισπανική Αριστερά, για χρόνια αντιμετώπιζε αυτό το κομμάτι του παρελθόντος του σαν κηλίδα και ντροπή, η πάροδος των ετών όμως και τα προσωπικά του βιώματα τον  βάζουν στη διαδικασία να ερευνήσει το παρελθόν του μακρινού του θείου και ξεκινάει ένα οδοιπορικό στα χνάρια του επισκεπτόμενος τα πεδία των μαχών που πολέμησε ο νεαρός Μανουέλ... Στην πορεία αυτή ανακαλύπτει σιγά σιγά μια άλλη αλήθεια που δεν αναγράφεται σε κανένα ιστορικό βιβλίο γραμμένο από οποιαδήποτε πλευρά, την αλήθεια που κρύβεται μέσα του και συνειδητοποιεί ότι είτε σαν άνθρωπος ατομικά είτε σαν κοινωνία δεν μπορείς να επανεφεύρεις τον εαυτό σου αν δεν κατανοήσεις και δεν αποδεχθείς το παρελθόν σου, όχι με την έννοια απαραίτητα της αποδοχής αλλά με την έννοια της συνειδητοποίησης...

Η πλοκή του βιβλίου εξελίσσεται σε δύο διαφορετικές γραμμές, μία που κινείται στο παρόν του συγγραφέα όπου περιγράφει σε πρώτο πρόσωπο την έρευνά του για τον Μανουέλ Μένα, παρεμβάλλοντας πολύ συχνά το προσωπικό στοιχείο καθώς μοιράζεται προσωπικές του σκέψεις και αναμνήσεις από τη δική του ζωή και μία στο παρελθόν ακολουθώντας τα βήματα του θείου του στα πεδία των μαχών και στις επιστροφές του στο χωριό του από το μέτωπο... Στη δεύτερη γραμμή αφήγησης, ειδικά όταν περιγράφονται οι μάχες, ο λόγος του συγγραφέα είναι λιτός και αυστηρός, βρίθει στρατιωτικών αναφορών, κωδικούς υψωμάτων και περιγραφές συστοιχιών πολυβόλων, σαν να διαβάζουμε στρατιωτική αναφορά...  Το βιβλίο καταλήγει σε ένα πολύ όμορφο, σχεδόν μυστηριακό φινάλε όπου ο Cerkas καταλήγει σε μια προσωπική λύτρωση μέσω της αποδοχής των συναισθημάτων και του παρελθόντος του, λύτρωση που εμμέσως εύχεται και για την Ισπανία ολόκληρη...

Το "Ο μονάρχης των σκιών" είναι ένα πολύ όμορφο βιβλίο το οποίο ασχολείται με ένα θέμα για το οποίο έχουν γραφτεί σελίδες και σελίδες αποδεικνύοντας απλά το πόσο πολύ χρειάζονται οι Ισπανοί να εξορκίσουν το φάντασμα του Εμφυλίου... Πιστεύω ότι κι ο δικός μας Εμφύλιος είναι αντίστοιχου βεληνεκούς όσον αφορά το συναισθηματικό αποτύπωμα που έχει αφήσει στην ελληνική κοινωνία το οποίο δεν έχουμε επεξεργαστεί μέσα μας επαρκώς... Οι προσεγγίσεις που έχουν γίνει στον θέμα του ελληνικού εμφυλίου του 1945 -1949 είναι υπερβολικά πολιτικά φορτισμένες για να βοηθήσουν στην κατανόηση των γεγονότων και στην επούλωση των τραυμάτων που άφησε αυτή η μαύρη περίοδος...