"Γράμμα στον πατέρα" του Franz Kafka

Το Νοέμβριο του 1919 ο Franz Kafka γράφει μια μακροσκελή επιστολή που απευθύνεται στον πατέρα του... Σε αυτή επιχειρεί να εξηγήσει στον πατέρα του τους λόγους που κατ' αυτόν η σχέση τους είναι διαταραγμένη και μη ικανοποιητική και για τους δύο... Ο Kafka, άλλοτε επιθετικός και άλλοτε ενοχικός, κάνει μια εις βάθος ανασκόπηση στην παιδική του ηλικία, στα γεγονότα και στις συμπεριφορές που έπλασαν τον χαρακτήρα του... Εστιάζει στην πλήρη αντίθεση των χαρακτήρων των δικών του και του πατέρα του, από την μία ένας κλειστός και απόμακρος και από την άλλη ένας πληθωρικός και εκρηκτικός... Καταλογίζει στον πατέρα του την παντελή αδιαφορία να κατανοήσει την φύση του γιου του, την συναισθηματική του κακοποίηση, την συντριβή του εγώ του κάτω από το βάρος της επιρροής ενός ανθρώπου με έντονο εγωισμό και συχνές εκρήξεις...

Το "Γράμμα στον πατέρα" επιδέχεται πολλές αναγνώσεις και από διαφορετικές σκοπιές, έχει καθολικά νοήματα τα οποία είναι πολύ ευρύτερα από μια αντιπαράθεση πατέρα γιου... Παρουσιάζει στο πρόσωπο του πατέρα του ένα πρότυπο προς αποφυγή γονέα και παιδαγωγού... Η σχέση πατέρα και παιδιού δεν μπορεί να είναι σχέση υποταγής στην πατρική αυθεντία, ο πατέρας δεν μπορεί να είναι ένας αυστηρός κριτής που "παραμονεύει" για την παράλειψη ή το λάθος, η σχέση πρέπει να στηρίζεται στην αγάπη και την κατανόηση, στην παρότρυνση και όχι στην καθοδήγηση, στην επιβράβευση και όχι στην τιμωρία...  Κριτικάρει την αστική υποκρισία του πατέρα του, εστιάζοντας τόσο στην θρησκευτική του ευλάβεια (ή την απουσία της) όσο και στην συμπεριφορά του απέναντι στο υπαλληλικό του προσωπικό... Η κριτική του ξεφεύγει από το πρόσωπο του πατέρα και μπορεί να απευθυνθεί σε ολόκληρη την τάξη των εύπορων μεγαλεμπόρων... Ο πατέρας - παιδαγωγός οφείλει να είναι συνεπής στις διδαχές του, η ανακολουθία γίνεται αμέσως αντιληπτή από το παιδί και του προκαλεί σύγχυση...

Παρά την δικαιολογημένη κριτική του ο Kafka είναι θύμα εκτός του πατέρα του και του ίδιου του του εαυτού... Αν και ενήλικας πλέον δεν καταφέρνει να αποτινάξει την πατρική επιρροή ούτε και να παλέψει με τους δαίμονές του... Παραμένει μέχρι και το τέλος της ζωής του ένα φοβισμένο, άτολμο, εσωστρεφές παιδί που δεν καταφέρνει ποτέ να μεγαλώσει, να ενηλικιωθεί και να πάρει την ζωή του στα χέρια του, επιλέγει ασυνείδητα να ζει "εφησυχασμένος" με την ιδέα ότι η ζωή του καθορίστηκε καταλυτικά από την κακή παιδαγωγία του πατέρα του....

Η επιστολή παραδόθηκε στην μητέρα του Franz Kafka για να την μεταφέρει στον πατέρα του, δεν τόλμησε να του την παραδώσει ιδιοχείρως... Η επιστολή δεν έφτασε ποτέ στα χέρια του πατέρα του...